تورم پا و مچ پا یکی از مشکلات شایع و آزاردهنده‌ای است که می‌تواند زندگی روزمره افراد را تحت تأثیر قرار دهد. این حالت، که به عنوان ادم نیز شناخته می‌شود، معمولاً به دلیل تجمع مایعات در بافت‌ها ایجاد می‌شود و می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
تورم و حساسیت در پاهاادم (احتباس مایعات)آسیبدیدگیبارداریپرهاکلامپسیورم لنفاوینارسایی مزمن وریدینارسایی قلبی بیماری کلیه بیماری کبدعفونتلخته خون عوارض جانبی داروها راهکاری که می‌توانید استفاده کنیدفعال باشیداستفاده از داروچه زمانی باید با پزشک تماس بگیرید
تورم و حساسیت در پاهاوقتی یک یا هر دوی پاهای شما متورم می‌شوند، حرکت دادن آنها دشوار شده و ممکن است با درد همراه باشد. علت چنین وضعیتی همیشه واضح نیست، اما برخی مشکلات می‌توانند احتمال بروز این حالت را افزایش دهند. تورم پاها نه تنها می‌تواند احساس ناراحتی و درد ایجاد کند، بلکه ممکن است نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تری باشد که نیاز به توجه پزشکی دارند. در این مقاله از درمانگاه شبانه روزی سلیم، به بررسی علل مختلف تورم پا و مچ پا، علائم همراه، و روش‌های مدیریت و درمان آن خواهیم پرداخت. هدف ما ارائه اطلاعات جامع و مفیدی است که به خوانندگان کمک کند تا با این مشکل شایع بهتر آشنا شوند و در صورت بروز آن، اقدامات لازم را انجام دهند.
جهت دریافت نوبت از بهترین متخصصان ارتوپد درمانگاه شبانه روزی سلیم کلیک کنید.
ادم (احتباس مایعات)ادم وضعیتی است که بدن مقدار زیادی آب در خود نگه می‌دارد. این مسئله می‌تواند موجب پف کردن پاها، دست‌ها و حتی صورت شود. ممکن است پس از یک پرواز طولانی یا ایستادن طولانی مدت متوجه چنین حالتی شوید. همچنین، برخی زنان این حالت را در نزدیکی دوره ماهانه خود تجربه می‌کنند. در بیشتر مواقع، ادم به طور خودبه‌خود برطرف می‌شود؛ اما گاهی اوقات ممکن است نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تر سلامتی باشد، از جمله سطح پایین پروتئین، نارسایی قلبی، یا بیماری‌های کلیوی و کبدی.آسیبدیدگیاگر زمین خورده باشید یا هنگام راه رفتن پایتان پیچ بخورد، ورم پا ممکن است نشانه‌ای از شکستگی استخوان یا پیچ‌خوردگی باشد. پیچ‌خوردگی می‌تواند در نتیجه پارگی بافت سخت و انعطاف‌پذیری رخ دهد که وظیفه اتصال استخوان‌های اطراف مچ پا را بر عهده دارد. هنگامی که پا یا مچ پا آسیب می‌بیند، معمولاً با تجمع خون در ناحیه برای تسریع فرآیند درمان، دچار تورم می‌شود. اگر درد شدید دارید، قادر به تحمل وزن روی آن نیستید یا ظاهر ناحیه تغییر کرده است، مراجعه به پزشک ضروری است.بارداریتورم پاها می‌تواند جزئی طبیعی از دوران بارداری باشد، زیرا بدن در این دوره مقدار بیشتری آب نگه می‌دارد. این وضعیت ممکن است در پایان روز یا پس از ایستادن طولانی مدت تشدید شود. گرچه چنین تورمی معمولاً خطری برای مادر یا نوزاد ایجاد نمی‌کند، اما ممکن است موجب ناراحتی شود.پرهاکلامپسیاگرچه ورم پا در دوران بارداری امری رایج است، در مواردی که این تورم همراه با علائمی مانند سردرد، حالت تهوع، تنگی نفس یا درد شکمی باشد، می‌تواند نشانگر بیماری پره‌اکلامپسی باشد. این وضعیت معمولاً بعد از هفته بیستم بارداری ظاهر می‌شود و با افزایش فشار خون همراه است. پره‌اکلامپسی می‌تواند به کبد یا کلیه‌ها آسیب برساند و در صورت عدم درمان ممکن است عواقب جدی به دنبال داشته باشد. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، ضروری است فوراً پزشک خود را مطلع کنید.ورم لنفاویورم لنفاوی زمانی رخ می‌دهد که یک یا چند غده لنفاوی، که نقش مهمی در سیستم ایمنی بدن دارند، آسیب دیده یا برداشته شود. این وضعیت معمولاً در نتیجه درمان سرطان، مانند جراحی یا پرتو درمانی، ایجاد می‌شود. در اثر این اتفاق، توانایی تخلیه مایع اضافی از بدن کاهش یافته و ممکن است منجر به تورم در نواحی مثل بازوها، پاها و کف پا شود. دلایل دیگر این بیماری شامل آسیب به عروق لنفاوی یا اختلالات ساختاری در سیستم لنفاوی است. برای مدیریت ورم لنفاوی، روش‌هایی مانند فشرده‌سازی پنوماتیک به کار گرفته می‌شود؛ در این روش از یک پوشش مانند آستین مخصوص استفاده می‌شود که با پمپ‌های هوا فشار کنترل‌شده‌ای را ایجاد کرده و به تخلیه مایع اضافی کمک می‌کند. علاوه بر این، ورزش، ماساژ درمانی و استفاده از آستین یا جوراب‌های فشرده‌سازی نیز می‌تواند مؤثر باشد.
نارسایی مزمن وریدینارسایی مزمن وریدی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون از پاها و کف پا به سمت قلب دچار اختلال شود. خون در این مسیر از طریق رگ‌هایی با دریچه‌های یک طرفه حرکت می‌کند که مانع از بازگشت خون به پایین می‌شوند. این دریچه‌ها ممکن است در اثر افزایش سن، نشستن یا ایستادن طولانی مدت، یا لخته شدن خون آسیب ببینند. وقتی عملکرد این دریچه‌ها ضعیف شود، خون قادر نیست به‌طور مؤثر به قلب بازگردد و در پاها تجمع پیدا می‌کند. این اتفاق می‌تواند باعث تورم در نواحی مختلف پا شود، که گاهی اوقات همراه با احساس سنگینی یا ناراحتی مشاهده می‌شود.نارسایی قلبی نارسایی قلبی زمانی رخ می‌دهد که قلب نتواند خون را به‌درستی پمپاژ کند. در این وضعیت، خون ممکن است به شکل نامناسبی در پاها و ساق‌ها جمع شده و موجب تورم شود. همچنین، دراز کشیدن می‌تواند آزاردهنده باشد، قلب ممکن است با سرعت بیشتر یا ریتم غیرعادی بتپد، و مشکلات تنفسی نیز ممکن است ایجاد شود. در صورت مشاهده چنین علائمی، مراجعه فوری به پزشک ضروری است. بیماری کلیه کلیه‌ها نقش حیاتی در تصفیه مواد زائد از خون دارند، اما عملکرد ضعیف آنها به دلیل بیماری‌هایی مانند دیابت یا فشار خون بالا می‌تواند مشکل‌ساز شود. در چنین شرایطی، تجمع بیش از حد سدیم در خون ممکن است بدن را وادار کند آب بیشتری نگه دارد. این آب اضافی تحت تأثیر جاذبه به سمت پایین حرکت کرده و تورم پاها و مچ‌ها را به همراه خواهد داشت.بیماری کبددر صورتی که دچار هپاتیت (التهاب کبد) باشید یا مصرف الکل شما زیاد باشد، کبد مجبور است به طور مکرر خود را ترمیم کند. این فرآیند می‌تواند باعث شود که بافت اسکار جایگزین بافت سالم شود، و عملکرد کبد به مرور دچار اختلال گردد. در چنین شرایطی، تجمع مایعات در شکم، پاها و ساق ممکن است اتفاق بیفتد و منجر به تورم آنها شود.عفونت
عفونت نیز یکی دیگر از دلایل تورم پاها و مچ‌ها محسوب می‌شود. برای افرادی که به نوروپاتی دیابتی یا مشکلات عصبی مرتبط با پا مبتلا هستند، احتمال بروز عفونت پا بیشتر است. اگر دیابت دارید، بررسی روزانه پاها برای یافتن نشانه‌هایی مانند تاول یا زخم بسیار اهمیت دارد، زیرا آسیب‌های عصبی ممکن است حساسیت به درد را کاهش داده و مشکلات پا می‌توانند با سرعت گسترش یابند. به محض مشاهده تورم یا تاول‌هایی که نشانه عفونت دارند، بهتر است فوراً با پزشک خود تماس بگیرید. همچنین در مورد روش‌های مراقبت از پاها در افراد مبتلا به دیابت اطلاعات بیشتری کسب کنید.
لخته خون
لخته‌هایی که در رگ‌های پا شکل می‌گیرند، می‌توانند جریان طبیعی بازگشت خون از پاها به قلب را مختل کنند و موجب تورم در مچ پا و پاها شوند. این لخته‌های خون ممکن است سطحی باشند (در رگ‌های نزدیک به پوست) یا عمیق، وضعیتی که تحت عنوان ترومبوز ورید عمقی (DVT) شناخته می‌شود.لخته‌های خونی عمیق قادرند یک یا چند رگ اصلی در پا را مسدود کنند. در صورتی که این لخته‌ها جدا شوند و به سمت قلب یا ریه‌ها حرکت کنند، خطر جدی برای زندگی ایجاد می‌کنند. اگر دچار تورم یک‌طرفه در پا هستید که همراه با درد، تب خفیف و تغییر رنگ در پای آسیب‌دیده باشد، لازم است فوراً به پزشک مراجعه کنید. ممکن است نیاز به درمان با داروهای ضد انعقاد (رقیق‌کننده خون) داشته باشید. برای اطلاعات بیشتر درباره ترومبوز ورید عمقی مطالعه کنید.
عوارض جانبی داروها
برخی داروها ممکن است باعث ایجاد عوارض جانبی مانند تورم در پاها و مچ‌ها شوند. این عوارض معمولاً به ترکیبات خاص داروها مرتبط هستند. از جمله دسته‌های دارویی که می‌توانند موجب این مشکل شوند، عبارت‌اند از:- هورمون‌ها: شامل استروژن (موجود در داروهای ضدبارداری خوراکی و درمان‌های جایگزینی هورمون) و تستوسترون.- مسدودکننده‌های کانال کلسیم: نوعی دارو برای کنترل فشار خون، که شامل ترکیباتی مانند نیفدیپین (آدالات، افدیتاب، نیفدیاک، نیفدیکال، پروکاردیا)، آملودیپین (نورواسک)، دیلتیازم (کاردیزم، کارتیا، دیلاکور، دیلتیا، تیازاک)، فلودیپین (پلندیل) و وراپامیل (کالان، کاورا-اچ‌اس، ایزوپتین، ایزوپتین SR، ورلان).- استروئیدها: از جمله استروئیدهای آندروژنی، آنابولیک و کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون.- داروهای ضد افسردگی: شامل دسته سه‌حلقه‌ای‌ها مانند نورتریپتیلین (پاملور، آونتیل)، دزیپرامین (نورپرامین) و آمیتریپتیلین (الاویل، اندپ، واناتریپ)؛ همچنین مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAO) مانند فنلزین (ناردیل) و ترانیل سیپرومین (پارنات).- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs).- داروهای دیابت.اگر احساس می‌کنید تورم در بدن شما به مصرف داروی خاصی مرتبط است، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. اگرچه در برخی موارد تحمل مقدار کمی تورم به خاطر فواید دارو قابل قبول است، اما تورم شدید ممکن است نیازمند تنظیم دوز یا تغییر داروی مصرفی باشد.راهکاری که می‌توانید استفاده کنید: استراحتاستراحت همراه با بالا نگه داشتن پاها به خروج مایعات تجمع‌یافته از آنها کمک می‌کند. استفاده از یخ موجب باریک شدن عروق خونی و محدود شدن جریان خون می‌شود که می‌تواند درد را کاهش دهد. همچنین جوراب‌های فشرده‌سازی یا باندهای مخصوص برای دور پا، به دفع مایعات اضافی کمک می‌کنند و تورم را کاهش می‌دهند.فعال باشیدحرکت کردن در هر یک ساعت یا بیشتر به جریان بهتر خون در بدن کمک می‌کند و از تجمع مایعات در یک نقطه خاص جلوگیری می‌کند. فعالیت‌هایی که زانوها و مچ پا را به حرکت وا‌می‌دارند، می‌توانند تاثیر قابل توجهی داشته باشند.
استفاده از داروبرخی داروها که برای کنترل فشار خون، دیابت یا التهاب تجویز می‌شوند ممکن است باعث نگه‌داری بیش از حد آب در بدن شوند، و این موضوع احتمال تورم پاها را افزایش می‌دهد. در مقابل، داروهایی به نام دیورتیک‌ها قادرند تورم را کاهش دهند، چرا که با افزایش دفع ادرار به دفع مایعات اضافی بدن کمک می‌کنند. پیش از هر گونه تغییر یا توقف در مصرف داروهای خود، حتماً با پزشک مشورت کنید.
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرید در صورتی که پاهای شما متورم شده و با تنگی نفس یا درد قفسه سینه همراه است، لازم است فوراً به پزشک مراجعه کنید؛ چرا که این علائم ممکن است نشان‌دهنده تجمع مایع یا وجود لخته خون در ریه‌ها باشد. همچنین در موارد زیر نیز بهتر است به پزشک مراجعه کنید: - پاهای متورم شما پس از فشار دادن، حالت فرو رفتگی یا گودی پیدا می‌کند. - پوست ناحیه متورم کشیده شده یا دچار ترک خوردگی به نظر می‌رسد. - درد و تورم شما به‌طور مداوم ادامه دارد و بهبود نمی‌یابد.