جرم‌گیری دندان روشی ایمن و ضروری برای حفظ سلامت لثه، جلوگیری از بوی بد دهان و افزایش درخشندگی لبخند است؛ با انجام جرم‌گیری منظم هر شش ماه یک‌بار، می‌توانید از پوسیدگی دندان‌ها و بیماری‌های لثه پیشگیری کرده و لبخندی سالم و زیبا داشته باشید.
جرم دندان چیست و چگونه تشکیل می‌شود؟پلاک دندانی، لایه‌ای نازک از باکتری‌ها و ترکیبات پروتئینی بزاق است که به‌صورت طبیعی روی سطوح دندان‌ها تشکیل می‌شود. در صورتی که این پلاک در اثر بهداشت نامناسب یا مصرف زیاد مواد قندی به‌موقع پاک نشود، با جذب مواد معدنی مانند کلسیم و فسفات از بزاق، به جرم سخت (تارتار) تبدیل می‌شود. جرم‌ها معمولاً در نواحی بین دندانی، طوق دندان و زیر لثه تجمع می‌یابند. این رسوبات محیطی مناسب برای رشد باکتری‌های بی‌هوازی فراهم می‌کنند که به‌تدریج باعث التهاب لثه (ژنژیویت) و تحلیل استخوان فک می‌شوند. تشکیل جرم دندان فرآیندی تدریجی است، اما سرعت آن به عوامل متعددی مانند نوع رژیم غذایی، ترکیب بزاق، بهداشت دهان، و حتی ژنتیک بستگی دارد.
آیا جرم‌گیری به مینای دندان آسیب می‌زند؟برخلاف تصور بسیاری از افراد، جرم‌گیری هیچ آسیبی به مینای دندان وارد نمی‌کند. دستگاه‌های مدرن اولتراسونیک با ارتعاشات ملایم و جریان آب، تنها رسوبات سخت و جرم‌های چسبیده به سطح دندان را جدا می‌کنند، بدون اینکه به بافت طبیعی دندان صدمه بزنند. گاهی ممکن است پس از جرم‌گیری، دندان‌ها کمی نسبت به سرما یا گرما حساس شوند که این حالت موقتی است و معمولاً طی چند روز برطرف می‌شود.دندان‌پزشک معمولاً پس از جرم‌گیری، مرحله‌ی پولیش را انجام می‌دهد تا سطح دندان صاف و براق شود و احتمال تشکیل مجدد جرم کاهش یابد. رعایت دقیق بهداشت دهان و استفاده از خمیردندان‌های ضدحساسیت نیز به کاهش این حساسیت کمک می‌کند. در واقع، جرم‌گیری اقدامی ایمن و ضروری برای حفظ سلامت دندان‌ها و پیشگیری از تخریب مینای آنهاست.
انواع روش‌های جرم‌گیری دنداندر دندان‌پزشکی نوین، روش‌های مختلفی برای حذف جرم، پلاک و رنگدانه‌های سطحی دندان وجود دارد. انتخاب روش مناسب به عواملی همچون میزان رسوب، محل تجمع جرم (زیر یا بالای لثه)، وضعیت لثه و حساسیت بیمار بستگی دارد. در ادامه، رایج‌ترین روش‌های جرم‌گیری دندان به‌صورت علمی معرفی می‌شوند:۱. جرم‌گیری دستی (Manual Scaling)در این روش از ابزارهای فلزی مخصوص به نام اسکیلر (Scaler) و کورت (Curette) استفاده می‌شود. دندان‌پزشک با حرکات دقیق و کنترل‌شده، رسوبات سخت و پلاک‌های چسبیده به سطوح دندان را پاک می‌کند.جرم‌گیری دستی معمولاً برای نواحی خاص یا حجم محدود جرم مناسب است و کنترل بالایی در نواحی حساس، مانند اطراف لثه‌ها و بین دندان‌ها، فراهم می‌کند. با این حال، برای جرم‌های وسیع یا زیر لثه‌ای، معمولاً با روش‌های دیگر ترکیب می‌شود.۲. جرم‌گیری اولتراسونیک (Ultrasonic Scaling)این روش مدرن‌ترین و پرکاربردترین تکنیک جرم‌گیری است. دستگاه اولتراسونیک با ایجاد ارتعاشات صوتی با فرکانس بالا (معمولاً بین ۲۰ تا ۴۵ کیلوهرتز) موجب جدا شدن جرم از سطح دندان می‌شود. در این حین، جریان پیوسته‌ای از آب نیز خارج می‌شود که علاوه بر خنک کردن ابزار، ذرات جرم را شست‌وشو داده و محیط را تمیز نگه می‌دارد.این روش سریع، دقیق و نسبتاً بدون درد است و معمولاً برای تمام بیماران، حتی در جلسات معمول بررسی دهان، توصیه می‌شود.۳. پولیش دندان (Dental Polishing)پس از جرم‌گیری، سطح دندان ممکن است زبر و ناهموار شود. مرحله پولیش با استفاده از خمیرهای ساینده ملایم و برس‌های مخصوص انجام می‌شود تا سطح دندان صاف، براق و صیقلی گردد. این کار نه‌تنها زیبایی ظاهری لبخند را افزایش می‌دهد، بلکه با کاهش چسبندگی پلاک، احتمال تشکیل مجدد جرم را به حداقل می‌رساند.۴. سیستم Air Flow (پودر و هوا)این روش با ترکیبی از پودر بیکربنات سدیم یا گلیسین، آب و هوای فشرده انجام می‌شود. Air Flow بیشتر برای حذف رنگدانه‌های سطحی ناشی از قهوه، چای یا سیگار و پاک‌سازی نقاطی استفاده می‌شود که با اسکیلر قابل دسترسی نیستند.این روش بسیار ملایم است و در بیماران حساس یا پس از درمان ارتودنسی نیز کاربرد دارد.در بسیاری از موارد، دندان‌پزشک از ترکیب دو یا چند روش جرم‌گیری به‌طور هم‌زمان استفاده می‌کند تا پاک‌سازی کامل و دقیق‌تری انجام شود. انتخاب روش مناسب به‌صورت اختصاصی و بر اساس شرایط دهان و دندان هر بیمار صورت می‌گیرد، تا هم اثربخشی درمان بالا باشد و هم آسیب احتمالی به بافت‌های نرم به حداقل برسد.فواید جرم‌گیری منظم دندانهاجرمگیری دندان نه‌تنها اقدامی زیبایی بلکه درمانی و پیشگیرانه محسوب می‌شود. از جمله فواید علمی آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:1. پیشگیری از بیماری‌های لثه و تحلیل استخوان: با حذف رسوبات باکتریایی، التهاب کاهش می‌یابد.2. بهبود بهداشت دهان: پس از جرم‌گیری، مسواک و نخ دندان اثربخشی بیشتری دارند.3. جلوگیری از بوی بد دهان: حذف باکتری‌های مولد ترکیبات گوگردی، تنفس را خوش‌بوتر می‌کند.4. افزایش زیبایی لبخند: دندان‌ها سفیدتر و تمیزتر به‌نظر می‌رسند.عوارض باقی ماندن جرم روی دندانهاعدم توجه به جرم‌گیری منظم، می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای سلامت دهان و دندان به همراه داشته باشد. جرم‌های دندانی به‌ظاهر بی‌خطر هستند، اما به‌تدریج به منبعی فعال از باکتری‌های بیماری‌زا تبدیل می‌شوند که بر بافت‌های نرم و سخت دهان تأثیر می‌گذارند. مهم‌ترین عوارض باقی ماندن جرم بر روی دندان‌ها عبارت‌اند از:- التهاب و خون‌ریزی لثه: تجمع جرم در زیر لبه لثه باعث تحریک مزمن بافت لثه می‌شود. این التهاب در مراحل اولیه به‌صورت قرمزی، تورم و خون‌ریزی هنگام مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن بروز می‌کند. در صورت عدم درمان، التهاب به بافت‌های عمقی‌تر سرایت کرده و به بیماری‌های پریودنتال منجر می‌شود.- بوی بد دهان (هالیتوزیس): فعالیت باکتری‌های بی‌هوازی موجود در جرم دندانی، ترکیبات گوگردی فرّاری تولید می‌کند که بوی ناخوشایند دهان را ایجاد می‌کنند. این مشکل نه‌تنها جنبه بهداشتی، بلکه از نظر اجتماعی نیز برای بسیاری از بیماران آزاردهنده است.- تحلیل لثه و استخوان فک: در مراحل پیشرفته، جرم دندان با نفوذ به زیر لثه موجب تخریب فیبرهای نگهدارنده دندان و تحلیل استخوان آلوئولار می‌شود. نتیجه‌ی این فرآیند، لق شدن تدریجی دندان‌ها و در نهایت، از دست دادن آنهاست.- تغییر رنگ و زبری سطح دندان‌ها: جرم دندانی معمولاً ظاهری زرد، قهوه‌ای یا حتی سیاه‌رنگ دارد و باعث کاهش درخشندگی طبیعی دندان‌ها می‌شود. علاوه بر آن، سطح زبر جرم‌ها موجب چسبیدن سریع‌تر مواد غذایی و رشد مجدد باکتری‌ها خواهد شد.- افزایش خطر پوسیدگی دندان: وجود جرم باعث تجمع پلاک‌های جدید در اطراف دندان می‌شود و شرایط اسیدی در محیط دهان را تشدید می‌کند. این وضعیت در نهایت موجب تخریب مینا و بروز پوسیدگی‌های دندانی می‌گردد.به‌طور کلی، جرم‌گیری منظم نه‌تنها جنبه زیبایی دارد، بلکه اقدامی پیشگیرانه و درمانی برای جلوگیری از این عوارض جدی محسوب می‌شود. جرم‌گیری دندان چند وقت یک‌بار لازم است؟یکی از پرسش‌های رایج بیماران این است که هر چند وقت یک‌بار باید جرم‌گیری انجام دهند. پاسخ این سؤال به شرایط بهداشتی و سبک زندگی هر فرد بستگی دارد. به‌طور کلی، دندان‌پزشکان توصیه می‌کنند هر ۶ ماه یک‌بار جرم‌گیری انجام شود؛ اما در برخی موارد، این بازه زمانی می‌تواند کوتاه‌تر یا بلندتر باشد.- افراد با بهداشت دهان مناسب: یک‌بار در سال کافی است.- افراد سیگاری یا مصرف‌کنندگان قهوه و چای زیاد: هر ۳ تا ۴ ماه یک‌بار.- بیماران مبتلا به دیابت یا بیماری‌های لثه: هر ۴ تا ۶ ماه یک‌بار.- نوجوانان و افراد دارای ارتودنسی: به دلیل دشواری در تمیز کردن، هر ۴ ماه یک‌بار توصیه می‌شود.مهم‌ترین نکته این است که فاصله مناسب جرم‌گیری باید توسط دندان‌پزشک، با توجه به وضعیت لثه و میزان رسوب، تعیین شود.مراقبت‌های قبل و بعد از جرمگیریبرای دستیابی به بهترین نتیجه، رعایت برخی نکات قبل و بعد از جرم‌گیری ضروری است:- مراقبت‌های قبل از جرم‌گیری- مصرف غذا یا نوشیدنی سنگین را درست قبل از مراجعه کاهش دهید.- در صورت وجود بیماری زمینه‌ای مانند دیابت یا فشار خون، حتماً دندان‌پزشک را مطلع کنید.- داروهای ضدانعقاد خون باید طبق نظر پزشک بررسی شوند.مراقبت‌های بعد از جرم‌گیری- از خوردن غذاهای بسیار سرد یا داغ تا چند ساعت پرهیز کنید.- برای کاهش التهاب از دهان‌شویه کلرهگزیدین استفاده کنید (طبق دستور پزشک).- مسواک و نخ دندان را به‌صورت منظم و ملایم ادامه دهید.- مصرف سیگار، قهوه و چای پررنگ را تا ۲۴ ساعت محدود کنید.رعایت این توصیه‌ها موجب تسریع ترمیم لثه‌ها و جلوگیری از تشکیل مجدد جرم می‌شود.ارتباط جرم‌گیری با سلامت عمومی بدنتحقیقات علمی نشان داده‌اند که بین بیماری‌های لثه و سلامت عمومی بدن ارتباط مستقیمی وجود دارد. التهاب مزمن لثه‌ها می‌تواند با بیماری‌هایی مانند دیابت، بیماری‌های قلبی و زایمان زودرس مرتبط باشد. از این رو، جرم‌گیری منظم نه‌تنها برای زیبایی و سلامت دهان، بلکه برای حفظ سلامت کلی بدن نیز اهمیت دارد.
چه زمانی باید برای جرم‌گیری به دندان‌پزشک مراجعه کنیم؟تعیین زمان مناسب برای جرم‌گیری به وضعیت بهداشت دهان، نوع تغذیه و عادات فردی بستگی دارد، اما به‌طور کلی هر فرد باید دست‌کم هر شش ماه یک‌بار برای بررسی وضعیت دندان‌ها و لثه‌ها به دندان‌پزشک مراجعه کند. با این حال، در برخی شرایط خاص، مراجعه زودتر از موعد نیز ضروری است.در صورتی که هنگام مسواک زدن یا استفاده از نخ دندان دچار خون‌ریزی می‌شوید، احتمال تجمع پلاک و شروع التهاب لثه وجود دارد. همچنین اگر بوی نامطبوع دهان به‌صورت مداوم ادامه داشته باشد یا سطح دندان‌ها زبر و تغییر رنگ یافته باشد، می‌تواند نشانه تشکیل جرم‌های قدیمی باشد که نیاز به پاک‌سازی دارند.
احساس حساسیت یا لق شدن دندان‌ها نیز از علائم هشداردهنده بیماری‌های لثه است و تأخیر در درمان ممکن است به تحلیل استخوان فک و از دست دادن دندان منجر شود. در چنین مواردی مراجعه فوری به دندان‌پزشک ضروری است.حتی اگر هیچ‌یک از این علائم وجود نداشته باشد، جرم‌گیری منظم هر شش ماه یک‌بار برای حفظ سلامت دهان، پیشگیری از تجمع باکتری‌ها و حفظ درخشندگی لبخند توصیه می‌شود.جرم‌گیری دندان یکی از مؤثرترین روش‌ها برای حفظ سلامت دهان و لثه و جلوگیری از پوسیدگی و التهاب‌های مزمن است. با انجام جرم‌گیری منظم، نه‌تنها ظاهر لبخند شما زیباتر می‌شود، بلکه از بوی بد دهان و بیماری‌های لثه نیز پیشگیری می‌کنید. در درمانگاه شبانه‌روزی سلیم، جرم‌گیری دندان توسط دندان‌پزشکان باتجربه و با استفاده از تجهیزات مدرن اولتراسونیک انجام می‌شود تا تجربه‌ای ایمن، بدون درد و کاملاً حرفه‌ای برای شما فراهم گردد. اگر به دنبال لبخندی سالم، سفید و درخشان هستید، همین امروز برای جرم‌گیری خود به درمانگاه سلیم مراجعه کنید و تفاوت را احساس کنید.