دندانهای شیری نقشی حیاتی در جویدن، صحبت کردن، رشد صحیح فک و ایجاد مسیر مناسب برای دندانهای دائمی دارند و سلامت آنها تأثیر مستقیم بر زیبایی و سلامت دهان در آینده کودک میگذارد.
آنچه در ایطن مقاله خواهید خواند:اهمیت دندانهای شیری و نقش آنها در رشد کودکپیامدهای از دست دادن زودهنگام دندانهای شیریمشکلات شایع دندان کودکانمراقبتهای دهانی از تولد تا یکسالگیمراقبتهای دهانی در سن ۱ تا ۳ سالگیمراقبت از دندانها بین ۳ تا ۶ سالگی۶ تا ۱۲ سالگی؛ دوره حساس رویش دندانهای دائمیروشهای کلی پیشگیری از پوسیدگی دندان کودکاننقش والدین در سلامت دندان کودکنکات کلینیکی دندانپزشکی اطفالچه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اهمیت دندانهای شیری و نقش آنها در رشد کودکدندانهای شیری به کودک کمک میکنند تا بتواند غذا را خوب بجود، صحبت کند و به مرور زمان عادتهای دهانی درستی پیدا کند. حتی اگر این دندانها قرار است بعد از چند سال بیفتند، حضور سالم آنها برای هدایت دندانهای دائمی ضروری است. هر دندان شیری دقیقاً جای مشخصی برای دندان دائمی زیر خود ایجاد میکند. اگر این دندان زودتر از موعد از دست برود، فضای موردنظر بسته میشود و دندان دائمی مجبور میشود در نقطه نامناسبی رشد کند. نتیجه این اتفاق معمولاً کجی دندانها و نیاز به ارتودنسی در سنین بالاتر است. از طرفی پوسیدگی و درد دندان باعث میشود کودک کمتر غذا بخورد و از جویدن غذاهای سفت اجتناب کند. این موضوع نه تنها باعث کمبود مواد مغذی میشود، بلکه بر رشد صورت و فک کودک هم تاثیر منفی دارد. کودکی که درد دندان دارد اغلب خواب خوبی ندارد و بیقراری، حواسپرتی و کاهش انرژی روزانه را تجربه میکند. برای آگاهی بیشتر با این مقاله از درمانگاه شبانه روزی سلیم همراه باشید.
پیامدهای از دست دادن زودهنگام دندانهای شیریوقتی دندان شیری خیلی زود پوسیده شده یا کشیده میشود، مشکلات زیادی ممکن است برای کودک ایجاد شود:ــ اختلال در رشد فک: چون دندانها نقش نگهدارنده دارند، نبود آنها باعث حرکت کردن سایر دندانها و ایجاد ناهنجاریهای فکی میشود.ــ کجی دندانهای دائمی: فضای دندان از دست رفته بسته میشود و دندان دائمی جای کافی برای رویش صحیح ندارد.ــ مشکلات تلفظ: بسیاری از حروف نیاز به تماس زبان با دندانها دارند. نبود دندانهای جلویی میتواند باعث لکنت یا تلفظ اشتباه شود.ــ مشکلات روانی و اجتماعی: کودکی که دندان پوسیده یا سیاه دارد ممکن است از خندیدن در جمع خجالت بکشد. این موضوع در دوران مدرسه و نوجوانی بسیار شایع است.ــ افزایش احتمال نیاز به ارتودنسی در آینده: به همریختگیهای شدید معمولاً نتیجه از دست رفتن زودهنگام دندانهای شیری است.
مشکلات شایع دندان کودکان1. پوسیدگی دندانپوسیدگی یکی از رایجترین مشکلات دهان و دندان در کودکان است و ناشی از مصرف زیاد شیرینی، بهداشت ناکافی و عوامل ژنتیکی است. درمان شامل پر کردن یا در موارد شدید درمان ریشه است.2. بیماریهای لثهالتهاب لثه ناشی از پلاک و باکتریها است و علائم آن شامل قرمزی، تورم و خونریزی لثه میشود. مراقبت بهداشتی و جرمگیری منظم از بروز آن جلوگیری میکند.
شما عزیزان میتوانید جهت دریافت نوبت از متخصصان درمانگاه شبانه روزی سلیم کلیک کنید
3. دندان نهفته یا رشد نامناسبدندانها ممکن است به شکل نامنظم رشد کنند یا نهفته باقی بمانند. بررسیهای منظم توسط دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی اهمیت دارد.4. آسیب و شکستگی دندانسقوط یا ضربه به دندانهای شیری و دائمی میتواند باعث شکستگی یا لق شدن آنها شود. درمان فوری از آسیب دائمی جلوگیری میکند.5. اختلالات گفتاری و جویدندندانهای کج یا آسیب دیده میتوانند باعث مشکلات گفتاری و جویدن شوند. درمان زودهنگام مشکلات دندانی نقش مهمی در رشد صحیح گفتار دارد.
مراقبتهای دهانی از تولد تا یکسالگیدر سال اول زندگی، حتی اگر کودک هنوز دندان درنیاورده باشد، مراقبت از دهان باید شروع شود. باقیمانده شیر روی لثهها میتواند محیطی مناسب برای رشد باکتریها ایجاد کند. بنابراین بعد از هر بار شیردهی، باید با یک گاز استریل و تمیز، لثههای کودک را پاک کنید. وقتی اولین دندان رویش پیدا کرد، باید از مسواک کوچک و نرم مخصوص نوزاد استفاده کنید. مقدار خمیر دندان باید بسیار کم و اندازه یک دانه برنج باشد. یکی از مهمترین نکاتی که باید جدی گرفته شود، خواباندن کودک با شیشه شیر است. شیر، آبمیوه یا هر مایع شیرین باعث پوسیدگی شدید دندانهای جلوی کودک در همان سالهای اول زندگی میشود.
مراقبتهای دهانی در سن ۱ تا ۳ سالگی1. در این سن بیشتر دندانهای شیری رویش پیدا کردهاند و باید مسواک زدن تبدیل به یک عادت روزانه شود. کودک هنوز قادر نیست بهتنهایی خوب مسواک بزند، بنابراین حتماً والدین باید این کار را برای او انجام دهند.2. غذاهای شیرین و چسبنده مثل شکلات، تافی و بیسکویت شیرین باید محدود شوند. نوشیدن آبمیوه باید به حداقل برسد و بهتر است همیشه رقیق شده مصرف شود. در این سن اولین ویزیت کامل دندانپزشکی بسیار ضروری است تا مشکلات احتمالی زود تشخیص داده شوند.
مراقبت از دندانها بین ۳ تا ۶ سالگی1. در این دوران، کودک بهتر میتواند با والدین همکاری کند. باید به او یاد داد چگونه مسواک بزند، خمیر دندان را به مقدار مناسب استفاده کند و نخ دندان را با کمک والدین به کار ببرد.2. برخی عادتهای مضر مثل مکیدن انگشت یا استفاده طولانی از پستانک باید اصلاح شود. ادامه این عادتها میتواند باعث مشکلات فکی و جلوزدگی دندانهای جلویی شود.3. در این سن معمولاً بهترین زمان برای انجام درمانهای پیشگیری مثل فلوراید تراپی و فیشور سیلنت است.
۶ تا ۱۲ سالگی؛ دوره حساس رویش دندانهای دائمیدندانهای آسیای دائمی در ۶ سالگی بدون اینکه دندان شیری بیفتد در پشت دندانهای شیری رویش پیدا میکنند. این دندانها ریشه محکمی دارند و باید کاملاً حفظ شوند. متأسفانه بسیاری از والدین فکر میکنند این دندانها شیری هستند و به همین دلیل آنها را جدی نمیگیرند.در این سن باید:ــ مسواک زدن عمیقتر و منظمتر انجام شود.ــ نخ دندان کشیدن تبدیل به عادت روزانه شود.ــ مصرف خوراکیهای اسیدی و نوشابهها محدود گردد.ــ فیشور سیلنت برای جلوگیری از پوسیدگی دندانهای تازهرویده انجام شود.ــ چکاپ هر شش ماه یکبار حتماً انجام شود.نوجوانی؛ تثبیت نهایی سلامت دهاندر دوران نوجوانی، کودک استقلال بیشتری پیدا میکند اما هنوز به نظارت والدین نیاز دارد. بسیاری از نوجوانان به دلیل تحصیل، رژیم غذایی نامناسب و مصرف زیاد نوشیدنیهای شیرین دچار پوسیدگی دندان میشوند. همچنین در این سن نیاز به ارتودنسی مشخص میشود. رعایت بهداشت دهان، استفاده از دهانشویههای مناسب، نخ دندان و چکاپهای منظم بسیار مهم است.
روشهای کلی پیشگیری از پوسیدگی دندان کودکانرعایت بهداشت روزانه مهمترین قدم برای جلوگیری از پوسیدگی است. مسواک زدن منظم دو تا سه بار در روز، استفاده از خمیردندان حاوی فلوراید، نخ دندان کشیدن و محدود کردن مصرف خوراکیهای شیرین، میزان پوسیدگی را بهطور چشمگیری کاهش میدهد. همچنین مراجعه منظم به دندانپزشک باعث میشود مشکلات دندانی در مراحل ابتدایی تشخیص داده شوند و از درمانهای سنگین در آینده جلوگیری شود.ـ تغذیه و انتخاب خوراکیهای مناسبتغذیه نقش مهمی در سلامت دندانهای کودک دارد. مصرف زیاد شیرینیها، نوشابهها و خوراکیهای چسبنده باعث تولید اسید و ایجاد پوسیدگی میشود، بنابراین باید تا حد امکان محدود شوند. استفاده از میانوعدههای سالم مانند میوه، سبزیجات، مغزها و لبنیات به سلامت دندان کمک میکند. نوشیدن آب بهجای نوشیدنیهای قندی و مصرف غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین D باعث افزایش استحکام مینای دندان میشود.
ـ روشهای پیشگیری در دندانپزشکی کودکاندندانپزشک با روشهایی مانند فلورایدتراپی و فیشورسیلنت میتواند از پوسیدگی دندان کودک جلوگیری کند. فلوراید تراپی با تقویت مینای دندان مقاومت آن را در برابر اسیدها بیشتر میکند و کاملاً ایمن و سریع است. فیشورسیلنت لایهای محافظ روی شیارهای دندانهای آسیاب است که از گیر افتادن غذا و رشد باکتری جلوگیری میکند. همچنین آموزش صحیح مسواک زدن و نظارت والدین در شکلگیری عادات سالم تأثیر زیادی دارد.نقش والدین در سلامت دندان کودک1. ایجاد الگوی صحیحوالدین مهمترین الگو در شکلگیری عادات بهداشتی کودک هستند. کودکان معمولاً رفتارهایی را که از والدین میبینند، تقلید میکنند. وقتی پدر و مادر در حضور کودک مسواک میزنند، از نخ دندان استفاده میکنند و درباره اهمیت سلامت دهان صحبت میکنند، کودک بهطور طبیعی به این رفتارها علاقهمند میشود و آنها را در برنامه روزانه خود قرار میدهد. حتی زمانبندی منظم مسواک زدن والدین میتواند موجب نظم بیشتر کودک شود.2. همراهی در مراجعات دندانپزشکیحضور والدین در کنار کودک هنگام مراجعه به دندانپزشک نقش بسیار مهمی در کاهش اضطراب و ایجاد حس امنیت دارد. بسیاری از کودکان به دلیل ترس از محیطهای درمانی یا سابقه ناخوشایند، از مراجعه به دندانپزشک اجتناب میکنند. وقتی والدین با آرامش کودک را همراهی میکنند، دندانپزشک را معرفی میکنند و محیط را برای او توضیح میدهند، کودک احساس بهتری پیدا میکند و همکاری بیشتری هنگام درمان دارد. این حمایت باعث میشود کودک تجربهای مثبت از دندانپزشکی داشته باشد و اصلاً از درمانهای آینده نترسد.3. کنترل مصرف خوراکیهامصرف بیرویه شیرینیها، شکلاتها، نوشیدنیهای شیرین و خوراکیهای چسبنده یکی از اصلیترین عوامل پوسیدگی دندان کودکان است. والدین باید برنامه غذایی کودک را مدیریت کنند، میانوعدههای سالمتری مثل میوه، خشکبار، پنیر و سبزیجات در اختیار او بگذارند و مصرف مواد قندی را محدود کنند. علاوه بر این، زمان مصرف شیرینیها نیز اهمیت دارد؛ مثلاً خوردن آنها همراه با وعده غذایی بهتر از مصرف مکرر در طول روز است. نظارت والدین بر تغذیه روزانه کودک نقش کلیدی در کاهش پوسیدگی دندان دارد.4. تشویق کودک و ایجاد محیط مثبتکودکان هنگامی که تشویق میشوند، انگیزه بیشتری برای انجام کارهای درست پیدا میکنند. والدین میتوانند با روشهای ساده مانند تعریف و تشویق کلامی، استفاده از جدول ستارهها، یا حتی پاداشهای کوچک، کودک را به مسواک زدن منظم، نخ دندان کشیدن و رعایت عادات سالم تشویق کنند. ایجاد یک فضای آرام، شاد و حمایتی باعث میشود کودک نهتنها از مراقبتهای دهانی نترسد، بلکه از آن لذت ببرد. این عادتهای مثبت در سنین پایین باعث میشود کودک در آینده نیز مراقبت از دندانهایش را جدی بگیرد.نکات کلینیکی دندانپزشکی اطفال1. تجهیزات مناسب کودکاندر دندانپزشکی اطفال، محیط و ابزارها کاملاً متناسب با نیازهای کودکان طراحی میشوند. استفاده از صندلیهای مخصوص کودک، ابزارهای کوچکتر، رنگهای شاد، اسباببازیها و برنامههای سرگرمکننده باعث میشود کودک احساس امنیت بیشتری داشته باشد و اضطرابش کاهش یابد. برخی کلینیکها حتی از تکنیکهای حواسپرتی مانند کارتون، موسیقی یا عینکهای مخصوص مشاهده فیلم استفاده میکنند تا تجربه درمان برای کودک لذتبخشتر شود.2. بررسی رشد فک و دندانهای دائمیدندانپزشک اطفال نه تنها دندانهای شیری را بررسی میکند، بلکه رشد فک، نحوه قرارگیری دندانها و روند رویش دندانهای دائمی را نیز ارزیابی میکند. شناسایی زودهنگام مشکلاتی مثل کمبود فضا، رویش نامنظم دندانهای دائمی یا رشد غیرطبیعی فکها باعث میشود درمان ارتودنسی سادهتر و مؤثرتر انجام شود. معاینات دورهای در سنین ۶ تا ۱۲ سالگی اهمیت ویژهای دارد.3. درمان تخصصیدرمانهای دندانپزشکی اطفال با توجه به سن کودک، شرایط دندانها و میزان همکاری انجام میشود. این درمانها شامل ترمیم پوسیدگیها، درمان ریشه دندانهای شیری، درمان آسیبهای ناشی از ضربه، رفع التهاب لثه و مدیریت مشکلات رفتاری کودک هنگام درمان است. هر کودک یک برنامه مراقبتی اختصاصی دریافت میکند که براساس وضعیت دهان، رژیم غذایی و عادات بهداشت دهان او تنظیم میشود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟مراجعه به دندانپزشک اطفال نباید فقط هنگام درد یا مشکل جدی باشد. کودکان باید هر ۶ ماه یکبار برای معاینه و بررسی وضعیت دهان و دندان به پزشک مراجعه کنند تا هرگونه پوسیدگی، مشکل رشد فک، رویش نامنظم دندانها یا التهاب لثه در مراحل اولیه تشخیص داده شود.همچنین در شرایط زیر مراجعه فوری لازم است:1. درد یا حساسیت دندان2. لکههای سفید یا قهوهای روی دندانها3. خونریزی یا تورم لثه4. بوی بد دهان که با مسواک زدن برطرف نمیشود5. ضربه، شکستگی یا لق شدن غیرطبیعی دندان6. رویش دیرهنگام یا کج دندانهاتشخیص زودهنگام مشکلات، از درمانهای سنگین در آینده جلوگیری میکند و باعث میشود کودک همیشه لبخندی سالم و زیبا داشته باشد.
سلامت دندانهای کودکان پایه سلامت دهان و دندان در بزرگسالی است. در درمانگاه شبانهروزی سلیم ما با ارائه خدمات تخصصی دندانپزشکی کودکان، به والدین کمک میکنیم تا از همان سالهای اولیه، مراقبت درست و اصولی را برای فرزندشان فراهم کنند. پیشگیری، آموزش صحیح و مراجعه منظم به دندانپزشکان مجرب ما، از بروز بسیاری از مشکلات جدی دندانی جلوگیری میکند.